Viaxe no tempo

Hoxe rematei a lectura do entrañable libro do amigo Tuco Cerviño ‘Un taxi verde e un concerto’. Foi unha verdadeira viaxe no tempo a ”aquela longa noite de pedra”. A cuestión é que non tiven que facer moito esforzo para facer esa viaxe na memoria, pois entre a narración do libro dos tempos difíciles nos que estabamos cheos de ilusión e camaradería por rematar coa ditadura de Franco e conseguir a democracia, saltaba unha noticia para min alarmante, e sei que para moitos tamén, en pleno agosto de 2023 e dentro dun sistema democrático: o Ateneo de Pontevedra quedaba sen unha sede na que desenvolver a súa actividade cultural; unha institución que tanto achegou desde a súa fundación, aló polo 1965, converténdose nun facho entre as tebras para moitos que vivían en Pontevedra e tamén para os que non viviamos e que buscabamos a luz da súa actividade e que, despois dunha longa traxectoria, segue a aportar aos que vivimos e aos que se achegan a desfrutar con nós.

A noticia parecería dese tempo da España en branco e negro, pero non, era como si se tratase dunha estraña regresión no tempo, e que agora cando menos podemos cualificala de anacrónica e outros cualificativos menos inocentes.

Para entender esta discordancia no tempo debo remontarme á década dos 60 en Pontevedra, na que se produciron unha serie de cambios positivos para a cidade, como o “hai que roelo”, a posta en marcha do Diario de Pontevedra, e o que hoxe nos ocupa: o 18 de novembro de 1965, en plena ditadura franquista, comezaba a súa andadura o Ateneo de Pontevedra co obxectivo de fomentar o pensamento, o debate e diferentes actividades culturais. 

Isto foi posible grazas a un grupo de persoas, de diversas ideoloxías e ata poderiamos dicir que dispares. En principio foron 17 persoas vinculadas a diversos ámbitos, despois chegaron a 21 membros na dirección. Vou citar algún deles que aínda hoxe van ser recoñecidos por moitos pontevedreses, pero que sobre todo son o exemplo desa diversidade ideolóxica, dende a fidelidade incuestionable ao Réxime ata as simpatías polo marxismo, a democracia cristiá e o galeguismo. Non todos eran nados en Pontevedra, vivían nela e traballaban nela e por ela, ninguén lles pediu a súa partida de nacemento, amaban a súa cidade desde diferentes profesións: do mundo da educación, catedráticos dos dous institutos (masculino e feminino), José Ramón Alonso Rubiera, Pablo Carpintero Organero, José Fernando Filgueira Valverde, Marcelino Jiménez Jiménez, Isidoro Millán Gonzáles-Pardo, Esteban Rodríguez Salazar, Manuel Sánchez Méndez e Gonzalo Torrente Ballester (redactor do manifesto de presentación ante a cidadanía) e Federico Cifuentes Pérez, inspector de Ensino; avogados como Gonzalo Adrio Barreiro, Manuel Suárez Santiso; médicos como Juan José Barbolla Abión e Bernardo Salóm de la Haz; o notario Alfonso Zulueta de Haz, o arquitecto Alfonso Barreiro Buján, os escritores e funcionarios Manuel Cuña Novás, Luciano del Río Besada; Antonio Odriozola Preitas e Juan Manuel Lazcano Castedo, Agustín Portela Paz, debuxante e aparellador e o delegado provincial de Información e Turismo, Eduardo López Merino. Cada un coa súa bagaxe ideolóxica e profesional, pero embarcados nun mesmo proxecto. E un dato máis: reuníronse nos locais que tiña inaugurado Pío Cabanillas nas dependencias do Ministerio de Información e Turismo. 

No seu percorrido foi presidido por diversas persoas que seguiron ese obxectivo. O primeiro foi Alfonso Zulueta de Haz, seguiron outros como Antonio Alonso, Juan Vidal Fraga, Jesús Díaz Bustelo, Carlos Osorio, Antón Louro, Carlota Roman (¡por fin unha muller!) e o actual Xaime Toxo.

Mergullando en papeis da época, atopei a publicación que fixo a Xestora na prensa sobre cales eran as súas intencións e propósitos: “O Ateneo quere ser de todos e para todos. Non discrimina, antes ben aspira a reunir á maior cantidade posible de contradicións. Quen di Ateneo di liberdade de discusión e independencia de criterio. Que ninguén se sinta coartado pola singularidade ou a desconformidade do seu propio pensamento. O Ateneo non é un redil, senón a casa dos homes libres”. A primeira sesión estivo a cargo do escritor rumano Vintila Horia sobre “Lo sagrado y lo profano en la novela contemporánea”, foi presentada por Don Gonzalo Torrente Ballester.

Non se sorprenden de que isto fora posible nos anos 60? Non sería estraña a súa sorpresa. O que desde logo é sorprendente é que a noticia de agosto de 2023 sexa que, en plena democracia, o goberno da Xunta de Galicia, baseándose en baremos que publican no Diario Oficial de Galicia, deixe fóra ao Ateneo, ao valorar factores como: a relevancia social, o número de beneficiarios, a antigüidade, o uso do idioma ou a defensa da igualdade. Non sei se os cumpren as asociacións adxudicatarias, como a cofradía da Nosa Señora do Refuxio, a Virxe Peregrina, a Fundación antiabortista Redmadre, a Peña da Boina e outras tantas, así ata chegar a vinte nove. En todo caso, debería ser público o cumprimento deste baremo e así poderiamos saber en que se gastan os nosos impostos.

Paréceme unha actitude escurantista, arbitraria e pouco plural. Creo que deberían revisar ben se o Ateneo cumpre os puntos do baremo, que estou segura de que os cumpre con creces. Tamén se deberá esixir no Parlamento que se expliquen todas as concesións punto por punto. Non parece unha decisión moi acorde cun goberno autonómico que di que practica a democracia e a transparencia, máis ben teño que facer unha viaxe no tempo a aqueles anos 60 dos que falaba ao comezo.

Tamén podería ser que o Concello de Pontevedra facilitase un lugar emblemático como a outros ateneos, sen que este teña que andar practicando o nomadismo cultural. Falamos dunha entidade que ten amplamente demostrado o que fixo pola cultura nesta Boa Vila, e que fai e fará un servizo á toda a cidadanía pontevedresa. 

Cumpramos co Ateneo e con nós mesmos, e fagamos desta cidade unha Atenas coma sempre debeu ser.